خلاصه آنچه که در این مقاله به آن می پردازیم:

کوررنگی چیست؟

انواع کوررنگی

علل کوررنگی

آیا کوررنگی قابل درمان است؟

مدت زمان مطالعه: 5دقیقه

 توت فرنگی به نظر همه ما قرمز است، اما همه یک قرمز یکسان می‌بینیم؟ برخلاف تصور عمومی، افراد دارای کوررنگی به ندرت خاکستری می بینن! کوررنگی همانطور که از نامش پیداست مشکل در دیدن رنگ هاست. تصور کنید در انتخاب میوه های رسیده، انتخاب رنگ لباس و یا رنگ چراغ راهنمایی به مشکل بخورید. اینها تنها برخی از مشکلات افراد دارای کوررنگی است.

کوررنگی چیست؟

در شبکیه دو نوع سلول وجود دارد که نور را تشخیص می دهند. به این سلول ها سلول های میله ای و مخروطی گفته می شود. سلول های میله ای فقط نور و تاریکی را تشخیص می دهند و نسبت به میزان نور کم بسیار حساس هستند. سلول های مخروطی رنگ را تشخیص می دهند و در نزدیکی مرکز بینایی متمرکز می شوند. سلول های مخروطی می توانند سه رنگ را با توجه به طول موج آن ها تشخیص دهند که شامل: قرمز (طول موج بلندتر)، سبز (طول موج متوسط) و آبی (طول موج کوتاه تر) است. مغز از ورودی این سلول های مخروطی در تعیین و درک رنگ استفاده می کند.

کوررنگی زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند سلول مخروطی رنگ وجود نداشته باشد، کار نکند یا رنگ متفاوتی از حالت طبیعی را تشخیص دهد. کوررنگی شدید زمانی رخ می دهد که هر سه سلول مخروطی وجود نداشته باشد. کوررنگی ملایم زمانی بروز می کند که هر سه سلول مخروطی وجود داشته باشد، اما یک سلول مخروطی به درستی کار نکند.

شایع‌ترین نوع کوررنگی، نوع ارثی است. کور رنگی یک اختلال ارثی و در نتیجه ی نقص ژنتیکی می باشد. این بیماری کروموزومی وابسته به x مغلوب و در مردان شایع تر از زنان است.

درواقع زنان دو کروموزوم x دارند. اگر یکی از کروموزوم ها دچار نقص شود کروموزوم دیگر آنرا جبران می کند. علت اینکه کور رنگی در مردان بیشتر اتفاق می افتد به این دلیل است که مردان یک کروموزوم 

x و y دارند. پس اگر کروموزوم x دچار نقص شود، کروموزوم x دیگری وجود ندارد که نقص آن را جبران کند!

انواع کوررنگی

• کوررنگی قرمز ـ سبز

شایع‌ترین نوع کوررنگی ارثی پی‌آمد از دست دادن عملکرد یا محدودیت عملکرد رنگدانه‌های نوری مخروط‌ قرمز (protan) یا مخروط سبز (deutran) است. این نوع کوررنگی اصطلاحاً کوررنگی قرمز ـ سبز گفته می‌شود.

سرخ دشوار بینی Prot Anomaly : بیماران قرمز نارنجی و زرد را سبز تر می بینند و رنگ ها چندان درخشش ندارد. حدود 1% از مردان به آن مبتلا هستند.

سرخ کوری: بیماران قرمز را مشکی می بینند و همچنین سایه های خاصی از رنگ های نارنجی، زرد و سبز همگی به رنگ زرد دیده می شود و حدود 1% از مردان به آن مبتلا هستند.

سبز دشوار بینی Deuteranomalia : بیماران بیماران زرد و سبز را قرمز تر می‌بینند و به سختی می‌توانند بنفش را از آبی تشخیص بدهند. این عارضه خفیف است و زندگی روزمره را مختل نمی‌کند. سبزدشواربینی شایع‌ترین نوع کوررنگی است که پنج درصد مردان درگیر آن هستند.

سبز کوری: این گروه از بیماران رنگ‌های قرمز را به صورت زرد مایل به قهوه‌ای و سبزها را به رنگ بژ می‌بینند که 1% مردان به آن مبتلا هستند.

• کوررنگی آبی ـ زرد 

کوررنگی آبی ـ زرد از کوررنگی قرمز ـ سبز نادرتر است. رنگدانه‌های نوری مخروط آبی (tritan) وجود ندارند یا عملکردشان محدود شده است.

آبی دشوار بینی (Tritanomaly): این بیماران آبی را سبزتر می‌بینند و به سختی می‌توانند زرد و قرمز را از صورتی تشخیص بدهند. آبی دشوار بینی بسیار نادر است.

آبی کوری Tritanopia): ) این بیماران سبز و زرد را بنفش یا خاکستری روشن می‌بینند. آبی کوری نوعی اختلال مغلوب اتوزومال بسیار نادر است که درصد شیوع آن در مردان و زنان برابر است.
 

• کوررنگی کامل 

افراد دچار کوررنگی کامل (تک‌رنگ‌بینی) اصلاً رنگ‌ها را نمی‌بینند و ممکن است وضوح دید (حدت بینایی) آنها نیز مختل شده باشد.

دو نوع تک‌رنگ بینی وجود دارد:

تک‌رنگ‌بینی مخروطی: این گونه‌ی نادر کوررنگی است. بیماران دچار تک‌رنگ‌بینی مخروطی به سختی می‌توانند رنگ‌ها را از هم تشخیص بدهند، چون مغز برای دیدن رنگ‌ها، باید سیگنال‌های ارسالی از انواع مخروط‌ها را با هم مقایسه کند. وقتی فقط یک نوع مخروط فعال است، طبعاً این مقایسه ممکن نیست. در بیماران مبتلا به تک‌رنگ‌بینی مخروط آبی ممکن است حدت بینایی نیز کاهش یافته باشد و مشکلاتی مانند نزدیک‌بینی و حرکات غیرقابل کنترل چشم (نیستاگموس) وجود داشته باشد. تک‌رنگ‌بینی مخروطی نوعی اختلال مغلوب اتوزومال است.

تک‌رنگ‌بینی میله‌ای یا آکروماتوپسیا: تک‌رنگ‌بینی میله‌ای، نادر و شدیدترین نوع کوررنگی است. این نوع کوررنگی مادرزادی است و هیچ یک از سلول‌های مخروطی دارای رنگدانه‌های نوری فعال نیستند. بیمار دچار تک‌رنگ‌بینی میله‌ای فاقد دید مخروطی است و جهان را سیاه، سفید و خاکستری می‌بیند. به علاوه چون میله‌ها به نور کم واکنش نشان می‌دهند، بیماران دچار تک‌رنگ‌بینی میله‌ای معمولاً از نورهراسی نیز رنج می‌برند ـ یعنی در محیط‌های روشن به شدت ناراحت می‌شوند. این بیماران نیستاگموس را نیز تجربه می‌کنند. تک‌رنگ‌بینی میله‌ای نوعی اختلال مغلوب اتوزومال است.

علل کوررنگی

ژن‌هایی که از والدین‌مان به ارث می‌بریم، معمولاً مقصر نقص در رنگدانه‌های نوری ـ مولکول‌های تشخیص دهنده‌ی رنگ در سلول‌های مخروطی شکل یا مخروط‌های شبکیه ـ هستند.

با این حال کوررنگی گاهی ارثی و ناشی از ژن‌های معیوب نیست، بلکه از علل زیر نشأت می‌گیرد:

• آسیب فیزیکی یا شیمیایی به چشم (لینک با مقاله آناتومی دستگاه بینایی و عملکرد چشم)

• آسیب دیدن عصب بینایی

• آسیب دیدن بخش‌هایی از مغز که اطلاعات مربوط به رنگ را پردازش می‌کند.

• کاتاراکت (آب مروارید): کدر شدن عدسی چشم

• بالا رفتن سن

آیا کوررنگی قابل درمان است؟

درمان قطعی برای کوررنگی وجود ندارد. با این حال بیماران دچار کوررنگی قرمز ـ سبز می‌توانند رنگ‌ها را با استفاده از لنزهای مخصوص دقیق‌تر ببینند. از این لنزها فقط می‌توان در فضای باز و زیر نورهای درخشان استفاده کرد. وسایل کمک بینایی نیز برای کمک به کنار آمدن با کوررنگی ابداع شده است؛ برای مثال برنامه‌هایی طراحی شده است که در تشخیص رنگ‌ها به بیماران دچار کوررنگی کمک می‌کند. وسایل کمک بینایی نیز برای کمک به کنار آمدن با کوررنگی ابداع شده است؛ برای مثال برنامه‌هایی طراحی شده است که در تشخیص رنگ‌ها به بیماران دچار کوررنگی کمک می‌کند. مفید اند.